Tuy được gọi là "chữ Quốc ngữ", nhưng hiện nó được mặc nhiên thừa nhận là "chữ để viết Quốc ngữ" mà chưa có bất kỳ văn bản nào ở cấp nhà nước quy định nó là Quốc tự.[49] Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013, chương I điều 5 mục 3 ghi là "Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt", khẳng định tiếng Việt là Quốc ngữ và không đề cập tới chữ viết.[4]

Từ lúc dạng chữ này ra đời đến cuối thế kỷ XIX là thời thịnh hành lâu dài của chữ Hán và ngắn ngủi của chữ Nôm (dưới triều nhà Hồ và Tây Sơn), đồng thời chính quyền phong kiến không công nhận, nên lúc đó tên gọi và vị thế không phải là "Quốc chữ".

Sự kiện đánh dấu thuật ngữ "chữ Quốc ngữ" được sử dụng là tại thuộc địa Nam Kỳ Phó Đề đốc Marie Gustave Hector Ohier ký nghị định ngày 22/02/1869 bắt buộc dùng chữ Quốc ngữ thay thế chữ Hán và chữ Nôm trong các văn bản công vụ.[42] Sau đó là nghị định khẳng định từ 01/01/1882 chỉ sử dụng "chữ Quốc ngữ" trong các văn bản công vụ ở thuộc địa này.

Sang thế kỷ XX chính phủ Đông Pháp mở rộng chính sách dùng chữ Quốc ngữ ra Bắc Kỳ.[45]

Theo tư liệu trong "Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập Hội Truyền bá Quốc ngữ (25/5/1938)" do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức ngày 25/5/2008,[50][51] thì Hội ra đời ngày 25/5/1938, đến ngày 29/7/1938 Thống sứ Bắc Kỳ công nhận sự hợp pháp của Hội. Đó là dấu mốc chắc chắn cho vị thế "chữ Quốc ngữ". Việc cổ động cho học "chữ Quốc ngữ" ở toàn cõi nước Việt gắn với các phong trào cải cách trong giai đoạn 1890 - 1910 như Hội Trí Tri, phong trào Duy Tân, Đông Kinh Nghĩa Thục và ngành báo chí mới hình thành, đã thừa nhận và cổ vũ học "chữ Quốc ngữ", coi là phương tiện thuận lợi cho học hành nâng cao dân trí [50].

Theo Tiến sĩ Trần Trọng Dương, sắc lệnh số 20 do Võ Nguyên Giáp ký năm 1945 "có quy định về việc sử dụng chữ Quốc ngữ và coi đó là chữ viết của nước mình."[52]